Nasi dziadkowie, a nawet rodzice jakoś musieli sobie radzić bez odkurzacza czy proszku do prania. Dzisiaj bez tych urządzeń nie wyobrażamy sobie życia.

Zamiast wstępu, cofnijmy się do poranka z połowy lat 60-tych: – Mężu drogi wytrzep dywany. O, trzepak jest akurat wolny. – Dobrze kochanie, ale powinienem się chyba ogolić. Aj, brzytwa jest nienaostrzona i skończyło się mydło do golenia. Dobrze, w takim razie najpierw skoczę do sklepu. – Kochanie, idę do drogerii, czy po drodze mam coś kupić w SAM-ie? – Tak, weź kankę i kup mleko. Dwa litry. To, które stoi na parapecie, chyba się już zsiadło. Kup jeszcze bułki. Siatka wisi na drzwiach, a pieniądze są w szafie, w pościeli… Zapamiętasz? Na wszelki wypadek zapisz to sobie.

Urządzenia i technologie, bez których trudno wyobrazić sobie codzienne życie, i nie jest to internet, komputer, smartfon, czy karta płatnicza mają prawie 100 lat. Odkurzacz, pralka automatyczna, lodówka, żyletka, długopis i wiele innych, nie zawsze były „od zawsze”. Powszechnie w życie naszych dziadków i rodziców zaczęły wkraczać w latach 60-tych i 70-tych, choć wymyślono je znacznie wcześniej.

AGD sprzed 100 lat

W 1901 angielski inżynier Hubert Cecil Boot skonstruował odkurzacz, urządzenie wciągające i gromadzące w worku z gęstej tkaniny kurz a wszystko dzięki odśrodkowemu ssaniu. Trzeba tu dodać, że jego koncepcję opracowano znacznie wcześniej. Już w roku 1869 przedstawił ją inny Anglik McGaffey. Konstrukcją zachwycił się wkrótce królewski dwór. Urządzenie tak bardzo się spodobało, że w roku 1905 zaczęto produkować odkurzacze na masową skalę. Pierwszy polski odkurzacz „Alta” powstał w rzeszowskim Zelmerze w 1952 r.

W roku 1907 wymyślono pierwszy proszek do prania. Był nim Persil wyprodukowany przez niemiecką firmę Henkel. Początkowo był proszkiem mydlanym dopiero później wzbogacono go o detergenty. W tym samym 1907 roku firma Hurley Machine Corp. z Chicago wyprodukowała pierwszą pralkę elektryczną „Thor”, którą zaprojektował Alva J. Fisher. Pierwsza pralka automatyczna powstała w 1937 roku także w USA. W Polsce w latach 70 zaczął je produkować „Polar” we Wrocławiu.

W roku 1913 wyprodukowano pierwsze lodówki elektryczne domowego użytku. Liczba mnoga jest poprawna, gdyż urządzenia wpuszczono równolegle na rynek w USA i Niemczech. W USA pierwszym modelem była lodówka „Domerle” produkowana w Chicago. Miała drewnianą obudowę i sprężarkowe urządzenie chłodnicze na szczycie. Niemieckie urządzenie wyprodukowane przez firmę AEG obudowane było ceramicznymi kaflami i kosztowała 1750 marek – tyle co wiejska posiadłość. Pierwsza polską lodówką była „Mewa”, którą wyprodukowano we Wrocławiu w 1956 roku.

Równie ważne drobiazgi

W 1900 r. pracujący w Niemczech Norweg Johann Vaaler patentował spinacz do papieru. W dokumentach, które złożył narysowany był wzór kawałka drutu tak powyginanego, by mógł ścisnąć kilka kartek.   

Czym zastąpić guziki – oczywiście zamkiem błyskawicznym. Opatentował go w roku 1913 pracujący w USA Szwed Gideon Sundback. Egzamin praktyczny zdały suwaki w czasie wojny jako zapięcie kombinezonów lotniczych. Do męskich spodni suwak wszyto po raz pierwszy w 1935 roku.

Maszynkę do golenia z jednorazowym ostrzem wymyślił King Gillette w 1901 roku. Gillette złożył wniosek o ochronę dwóch wynalazków: wymiennych nożyków (nazwanych później żyletkami) i maszynki do golenia. Do końca 1903 r. udało się sprzedać tylko 51 maszynek i 168 żyletek. Pomysł w końcu zyskał męską akceptację. Gdy w 1940 r., gdy opatentowano golarkę elektryczną, sprzedano już 16 mln maszynek a każdego tygodnia nabywców znajdowało 27 mln żyletek.

Długopis skonstruował w roku 1933 węgierski hipnotyzer, rzeźbiarz i dziennikarz Laszlo Biro. Biro, grafik w jednym z budapeszteńskich pism, zaczął zastanawiać się, jak wykorzystać szybko schnące tusze stosowane przez drukarzy. Opatentował swój wynalazek 5 lat później w roku 1938. W 1944 r. patent trafił w ręce Anglika H.G. Martina, który uruchomił masową produkcję pisaków. W 1958 r. oryginalny patent Biro odkupił Francuz Marcel Bitch i rozpoczął produkcję długopisów jednorazowych, pod znaną do dzisiaj marką Bic. W latach dziewięćdziesiątych sprzedaż jednorazówek osiągnęła 3 mld sztuk rocznie. Firma Bic była także wynalazcą zapalniczek jednorazowego użytku. Wynaleziono je w 1973 r.

Plastykowe torby, tzw. reklamówki. Wyprodukowano w Szwecji w 1960 roku, bo torby papierowe nie wytrzymywały ciężaru pakowanych w nie butów. Pierwsze torby miały rączki ze sznurka, do ich nawlekania zatrudniano emerytów.

Tworzywa sztuczne czyli od przypadku do przypadku

Pisząc o plastikowych torbach należy wspomnieć o materiale, z którego zostały wyprodukowane. Pierwsze tworzywo sztuczne powstało już w połowie XIX wieku. Wynalazł je Anglik Alexander Parkers w 1861 roku i nadał mu nazwę parkesina. Dziś spotykamy je wszędzie, stały się podstawowym materiałem wykorzystywany w wielu technologiach i produktach, także tych stosowanych w domu.
Tworzywa sztuczne czyli od przypadku do przypadku
Pisząc o plastikowych torbach należy wspomnieć o materiale, z którego zostały wyprodukowane. Pierwsze tworzywo sztuczne powstało już w połowie XIX wieku. Wynalazł je Anglik Alexander Parkers w 1861 roku i nadał mu nazwę parkesina. Dziś spotykamy je wszędzie, stały się podstawowym materiałem wykorzystywany w wielu technologiach i produktach, także tych stosowanych w domu.

Ciekawa jest historia powstania Nylonu. Przez przypadek stworzono go w amerykańskiej firmie Du Pont w Jackson w USA w 1930 roku. Jeden z pracowników dla zabawy wsadził pręty w kawałek płynnego poliestru i zaczął z nimi chodzić po laboratorium. Ze zdumieniem odkryto, że ciągnąca się za nim nić jest mocna i jedwabista. Tak narodził się materiał wykorzystywany w technice i produkcji odzieży. Produkcja masowa nici rozpoczęła się w roku 1940. na rynek jako pierwsze trafiły nylonowe pończochy a po kilku latach koszule, zwane popularnie non-iron, czyli nie wymagające prasowania.

Z wysoko zaawansowanych technologicznie tworzyw, które także wykorzystywane są w domu należy wymienić teflon. Został on stworzony w roku 1938 przez Roya J. Pluketta (także z laboratorium Du Ponta). Szukając nowego rodzaju zamrażacza, przypadkowo odkrył teflon, który dzisiaj wykorzystywany jest np. do powlekania naczyń kuchennych.

Plastikowo-pieniężna rewolucja

O zmianach jakie w naszym życiu wprowadziły plastikowe karty płatnicze należałoby określić jednym słowem – rewolucja. Wykorzystuje się je od ponad 70 lat. Pierwsze karty kredytowe wprowadził w roku 1950 w USA Diners Club. Pozwalały one właścicielom kont bankowych na dokonywanie bezgotówkowych transakcji z odroczoną płatnością.

Większość urządzeń i przedmiotów, bez których nie wyobrażamy sobie codziennego życia powstało w pierwszej połowie XX wieku. Oto chronologia ich powstawania:

1901 – maszynka do golenia z jednorazowym ostrzem
1901 – odkurzacz
1907 – pralka elektryczna
1909 – opiekacz
1912 – zamek błyskawiczny do ubrań
1913 – lodówka
1914 – domowa zmywarka do naczyń
1924 – chusteczki papierowe do nosa
1924 – mrożonki
1925 – taśma samoprzylepna (Scotch)
1925 – telewizja
1929 – magnetofon taśmowy

1930 – nylon

1933 – tampony
1938 – długopis
1938 – teflon
1941 – aerozol
1946 – ekspres do kawy
1947 – kuchenka mikrofalowa
1947 – robot kuchenny
1950 – karta kredytowa
1952 – magnetowid
1960 – pigułka antykoncepcyjna
1978 – karta telefoniczna
1979 – walkman
1981 – płyta kompaktowa
1983 – telefon komórkowy
1998 – Viagra